wierusz

PAŁAC WIERUSZ-KOWALSKICH W BRWINOWIE

Brwinów – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej.  Brwinów jest położone 25 km od centrum Warszawy. Miasto wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej i powiatu pruszkowskiego. Miasto liczy ok. 14 tyś mieszkańców. 
Historia Brwinowa https://www.brwinow.pl/o-brwinowie/historia-brwinowa.html
Pierwszym właścicielem majątku (terenu) był  Tadeusz Wierusz-Kowalski (1870-1928) https://wierusz.net/rodzina-w-k-i-przyjaciele/linia-tadeusza-wierusz-kowalskiego-1/który w  roku 1909 nabył od Stanisława Lilpopa 1692 morgi (teren na północ od toru kolejowego) za sumę 114 000 rubli srebrnych łącznie z zabudowaniami mieszkalnymi i gospodarczymi Obywatel Tadeusz Wierusz-Kowalski (akt hipoteczny z dnia 25 sierpnia 1909 r., dz. II, protokół 8, tom IV). Informacja wg tekstu  Aleksandry Pachnik – Miesięcznik Lokalny „Linia” 16-02- 2016
 
Pałac w Brwinowie Tadeusza Kowalskiego zakończono (stan surowy) w 1910 roku. Zbudowany go w/g projektu znanego inżyniera architekta Stanisława Grochowicza, współpracownika znanego architekta warszawskiego Marconiego. Grochowicz był jego asystentem m.in. przy budowie hotelu „Bristol”, przy budowie domu Towarzystwa „Rosja”, Banku Wilhelma Landau przy ulicy Senatorskiej w Warszawie, oraz wielu, wielu innych. W roku 1911 pałac ukończono całkowicie, ale rodzina wprowadziła się do niego dopiero w 1912. Do tej pory Kowalscy zamieszkiwali w drewnianym dworku, tuż przy parku, przy ul. Biskupickiej 5, a zimą, w swoim mieszkaniu w Alejach Ujazdowskich, za Placem Trzech Krzyży. Źródło: Archiwum Grzegorza Przybysza – historyka, członka Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa.
Otoczenie pałacowo-parkowe zaprojektował w 1911 roku inżynier architekt Franciszek Szanior, autor wielu projektów pałacowo-parkowych,m.in. w Ciechocinku, Opinogórze, Zurne, Krasne, w Złotym Potoku i Spale. Mało kto wie że Szanior zaprojektował również główne wejście do parku (to przy tunelu) wraz z dwoma murowanymi portami i kutą, żeliwna bramą, oraz vis a vis pałacu – dużą fontannę otoczoną ozdobnym basenem.
Źródło: Archiwum prywatne p. Grzegorza Przybysza
 Podczas walk pod Brwinowem we wrześniu 1939 r. w pałacu mieścił się szpital polowy wojsk polskich. W okresie okupacji pałac i majątek Brwinów zostały przejęte przez niemiecki Zarząd Majątków Ziemskich. Na terenie parku pałacowego znajduje się symboliczny górb działaczy podziemia którzy zostali zamordowani przez policję niemiecką Schutzpolitzei, i tam pochowani a w 1947 r. ekshumowani. Byli to członkowie AK odpowiedzialni m.in. za obsługę tajnego lądowiska w Salinie. W tym dowódca kompanii „Brzesinka” kpt Henryk Walicki ps Twardy (rostrzelany w lutym 1944 r. w lesie w Otrębusach. Miejsce kaźni znajodwało się w przylegającym do parku Pałacu Tobolków. Więcej informacji nt tego miejsca i wydażeń na stronie 22  publikacji „Miasto Brwinów 60 lat minęło” pod redakcją Mirosławy Kosiaty https://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/72759/00078642-Miasto%20Brwinow%2060lat.pdf 
Jan Tobolko był obywatelem amerykański, dyrektorem American Express Bank który wyjechał do USA w 1941 roku. 
Po wojnie właścicielem pałacu i majątku rolnego była Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego. W 1949 r. została tu przeniesiona Katedra Ogólna Hodowli zwierząt przy Wydziale Rolnym SGGW. W 2001 r. SGGW zakończyła swoją działalność dydaktyczną w Brwinowie, a zabytkowy pałac (wpisany do rejestru w 1981 r.) zaczął podupadać.
W 2015 r. po wielu latach starań, gmina Brwinów kupiła od SGGW pałac wraz z otaczającym go terenem o powierzchni 7,77 ha. Gmina Brwinów podjęła działania zmierzające do rewitalizacji pałacu. Prace zakończone w 2022 r. objęły zarówno wnętrze, jak i budynek z zewnątrz.
Opis
Pałac stał się nowoczesnym i funkcjonalnym miejscem zachowując swój zabytkowy charakter. Jest siedzibą Gminnego Ośrodka Kultury w Brwinowie i służy mieszkańcom jako przestrzeń do działań i wydarzeń artystycznych. W budynku znajdują się m.in. studio nagrań, pracownia ceramiki, pracownia stolarstwa, pracownia fotograficzna, pracownie plastyczne i pracownie muzyczne. Sala wykładowa wraz z przestronną galerią umożliwia organizację koncertów i wydarzeń dla większej liczby osób. W eleganckich i przestronnych wnętrzach pałacu odbywają się zajęcia artystyczne i edukacyjne, a także wydarzenia kulturalne.                                                        
 
Informacja o zmianie właściciela Majątku Brwinów Głos Warszawski Lipiec 1909 - zdjęcie udostępnione przez p. Andrzeja Mączkowskiego prezesa Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa
Dwór Lilpopów w Brwinowie w którym 17.12.1897r urodziła się Anna Lilpop późniejsza żona Jarosława Iwaszkiewicza. Dwór zwany później "Wieruszówką" miejsce gdzie Wierusz-Kowalscy mieszkali przez 2 lata przed przeprowadzeniem się do Pałacu. Przed dworem Tadeusz Wierusz-Kowalski z żoną Wiktorią i córką Zofią. Dwór uległ pożarowi i nie został odbudowany. Zdjęcie udostępnione przez p. Grzegorza Przybysza
Mieszkańcy Pałacu, zdjęcie przed wejściem do budynku. Z tyłu od lewej do prawej: Krystyna z d. Żółtowska W-K, żona Michała, Michał W-K, Maria „Muzi” z d. W-K Mallet, Jan W-K, Ewa z d. Cicierska W-K, żona Tadeusza; Tadeusz W-K Z przodu: Józef W-K Zdjęcie udostępnione przez Matthieu Kowalski
Pomnik upamiętniający ofiary 1939-45 - w tle Pałac Tobolków, Park - Zespół Pałacowy
Mogiła i tablica sybmboliczne Pomnik upamiętniający ofiary 1939-45 - park zespołu pałącowego
Stan obecny - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinówpnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan przed remontem - zdjęcie udowstępnione przez zdjęcie udostęnione przez p. Andrzeja Mączkowskiego prezesa Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa
Stan przed remontem - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan w trakcie remontu - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan w trakcie remontu - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan obecny - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan obecny - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Jedno z pomieszczeń dydaktycznych - fotografia autora
Pałac Wierusz-Kowalskich w Brwinowie stan przed 1939r. Zdjęcie udostępnione przez pana Grzegorza Przybysza
Wnętrze pałacu 1938 r. - zdjecie udostępnione przez rodzinę W-K
Franciszek Przykryl - zarządca majątku Tadeusza Wierusz-Kowalskiego w Brwinowie zjęcie ze zbiorów rodzinnych A. Białobrzeskiej i R. Jackiewicza
Pałac w Brwinowie rok 1948 dziecko osób zamieszkujących pałac po wojnie, zdjęcie udostęnione przez p. Andrzeja Mączkowskiego z Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa
Pałac Wierusz-Kowalskich w Brwinowie lata 60-70 zdjęcie udostęnione przez p. Andrzeja Mączkowskiego - Towarzystwo Przyjaciół Brwinowa
Tablica pamiątkowa znajdująca się przy głónym wejściu do parku Zespołu Pałacowego
Pomnik upamiętniający ofiary 1939-45 - Park - Zespół Pałącowy
Stan przed remontem
Stan przed remontem - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan przed remontem - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan w trakcie remontu - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan obecny - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Stan obecny - zdjęcie udowstępnione przez Biuro Promocji Urzedu Gminy Brwinów
Jedna z sal ekspozycyjnych - fotografia autora