Kazimierz Wierusz-Kowalski (1896–1939)

Bohater walki o niepodległość

Pochodzenie i rodzina

Kazimierz Wierusz-Kowalski pochodził ze szlacheckiej rodziny o bogatej i patriotycznej tradycji.
Jego ojcem był Stefan Wierusz-Kowalski (1852–1916), urodzony w Murznie, w okolicach Kruszwicy. Stefan, wychowany przez guwernantkę, wyróżniał się zdolnościami językowymi i matematycznymi oraz postępowymi poglądami na edukację kobiet.
Jako młody chłopiec wziął udział w powstaniu styczniowym, a w dorosłym życiu zarządzał młynami w Poznaniu.

Matką Kazimierza była Helena Leszczyńska-Konczewka, której linia rodzinna wywodziła się z rodu Leszczyńskich.

Ze strony żony Kazimierza (małżeństwo 16.08.1921 Przemyśl) – Stefanii Kingi Kapias 1898-1993 (córki Kingi Balon i Juliana Kapiasa) – rodzina miała korzenie sięgające francuskich imigrantów, którzy przybyli do Polski po Rewolucji Francuskiej.

Fragment życiorysu wojskowego (kwestionariusz z 23 marca 1934 r.)

Urodziłem się w Łodzi dn. 16.10.1896 r. Do szkoły powszechnej i gimnazjum polskiego uczęszczałem w Łodzi aż do pójścia do Legionów.

W czasie pobytu w gimnazjum uczęszczałem czynnie w organizacji niepodległościowej „Zarzewie” i w skautingu – od roku 1911 lub 1912 do 1914 r.

W dniu 15.01.1914 roku wstąpiłem w Łodzi do Leg. Pol. i służyłem w baonie uzupełniającym, który pod Krzywopłotami włączony został do IV i VI baonu I pułku.

Od tego czasu służyłem w IV baonie, później w I/5 pp L.P., aż do kryzysu przysięgowego. Przeszedłem wszystkie walki 5 pp, z wyjątkiem Łowczówka (byłem wtedy miesiąc w szpitalu).

Kapralem mianowany XI.1915 r., sierżantem – II.1916 r.

Od lipca 1917 roku służyłem w P.O.W. w okręgach lubelskim, radomskim i piotrkowskim. Brałem udział na terenie pow. janowskiego w akcji czynnego oporu po pokoju brzeskim.

Od dnia 3.XI.1918 r. służyłem w Wojsku Polskim – w 26 pp – aż do dnia 1.XI.1926 r.

Brałem udział we wszystkich bitwach na froncie sowieckim, pełniąc funkcję oficera służbowego baonu, dowódcy plutonu i kompanii.

Za walkę w Zwiahlu 23.III.1920 r. zostałem odznaczony orderem „Virtuti Militari”.

W 1926 roku zostałem przyjęty do Wyższej Szkoły Wojennej, po czym pełniłem służbę: w Dowództwie 23 Dyw. Piech., DOK III i Bryg. KOP „Wołyń”, gdzie znajduję się obecnie jako szef sztabu.

Łuck, 23 marca 1934 r.

Działalność konspiracyjna i śmierć

Zalążki konspiracji łódzkiej zawiązały się już 5 września 1939 r.
Wówczas to Kazimierz Kowalski „Wyrwa”, pełnomocnik Dowództwa Okręgu Korpus IV Łódź ds. dywersji pozafrontowej, skupił wokół siebie grupę ludzi zdecydowanych walczyć w podziemiu.

Wojewoda łódzki Henryk Józewski jeszcze przed wybuchem działań wojennych w 1939 r. mianował majora Kazimierza Wierusz-Kowalskiego pełnomocnikiem ds. organizowania samopomocy i samoobrony ludności.

Kazimierz został aresztowany przez Niemców w listopadzie 1939 r., a następnie zamordowany. Jego miejsce pochówku pozostaje nieznane.

Podziękowania

Szczególne podziękowania kieruję do:

– Stefanii Shirley Mooney, wnuczki Kazimierza, oraz jej córki Constance Elisabeth Liber – za udostępnione informacje i zdjęcia,
– Adama Malickiego, który niestrudzenie wspiera mnie w poszukiwaniach akt metrykalnych – jego pomoc była i jest nieoceniona,
– Irenki Malczewskiej, za wskazanie tropu prowadzącego do Kazimierza,
– Archiwum Wojskowego oraz pana Witolda Gacka (MyHeritage) – za dostęp do cennych źródeł.