Jan Michał Groda – Kowalski

Urodził się 23 maja 1917 r. w Kordonie na Podlasiu, jako trzecie dziecko Franciszki i Mariana Wierusz-Kowalskich. W drugiej połowie lat 20. rodzina zamieszkała w Gułowie, gdzie ojciec Jana objął posadę administratora majątku ks. Czartoryskiej – mieszkali tam do 1940 r. Gimnazjum ukończył u OO. Salezjanów w Sokołowie Podlaskim. Rozpoczął studia na wydziale leśnictwa na SGGW w Warszawie, które przerwała wojna. Już od pierwszych dni okupacji niemieckiej, był zaangażowany w ruch oporu. Gdy w październiku 1939 r. w Adamowie powstawała grupa konspiracyjna, skupiająca się wokół lek. med. por. Kazimierza Śniegockiego ps. „Prezes” – znalazł się w gronie jej członków. Po aresztowaniu w dniu 14 września 1940 r. przez radzyńskie gestapo ojca i najmłodszego brata – Tomasza, razem z bratem Jerzym dołączyli do oddziału partyzanckiego AK.

Ppor. Jan Kowalski ps. „Groda” był dowódcą oddziału wspierającego oddziały samoobrony w walce z Ukraińcami w rejonie Hrubieszowa, Sokala, Uchnowa i Szpikołos. W szeregach AK pozostał do 1944r. Chcąc kontynuować walkę z Niemcami, zgłosił się do 2 Armii WP i dotarł pod Budziszyn gdzie  został ranny. Po wojnie trafił do jednostki WP w Opolu gdzie został szefem sztabu w jednej z jednostek stacjonującej w mieście.

W grudniu 1945 r. w Bytomiu poślubił  – Teresę Czartoryską, z którą 1948r. przeniósł się do Opola.

W grudniu 1948 r. został aresztowany za umożliwienie żołnierzom uczestniczenie w mszach świętych i skazany na 7 lat za działalność wrogą ojczyźnie. Po spędzeniu 3,5 roku we wrocławskim więzieniu  został zwolniony. Po częściowym powrocie do zdrowia, rozpoczął pracę w Zakładach Mechanicznych Ofama. Lata okupacji, a w szczególności pobyt w więzieniu UB, zrujnował jego zrowie  psychiczne i fizyczne jak i związek z żoną Teresą.

Jan Michał zmarł 27 października 2005 r. w Warszawie. 

Spoczywa w rodzinnym grobowcu Wierusz-Kowalskich na Powązkach.

Teresa Groda-Kowalska z d. Czartoryska urodziła się 01.07.1923 r. w Gołuchowie. Jej rodzicami byli Adam Ludwik Czartoryski (1872-1937) I Ordynat Sieniawski i Maria Ludwika Krasińska (1883 – 1958). Do wybuchu wojny mieszkała w Zamku w Gołuchowie, skąd wraz z matką przeniosła się do Warszawy, gdzie zamieszkała u swojej babki. Do konspiracji dołączyła w 1942 r. –  Narodowa Organizacja Wojskowa – Armia Krajowa – batalion NOW-AK „Gustaw” pod pseudonimami „Teresa”, „201”. Podczas okupacji uczęszczała na tajne komplety, zdała maturę i rozpoczęła studia medyczne. Wybuch Powstania Warszawskiego przerwał studia, uczestniczyła w Powstaniu jako sanitariuszka w oddziale  „Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) – zgrupowanie „Harnaś” – Szpital Polowy ul. Konopczyńskiego 3/5) na Powiślu. Po zakończeniu walk, wraz z matką, opuściła Warszawę. Po obozie w Pruszkowie przedostała się o Krakowa. Jana W-K, swoją przedwojenną sympatię, odnalazła w Bytomiu, gdzie stacjonowała jego jednostka. W 1946r. urodziła się im córka Maria a w 1947  r. Magdalena i 1948 r. Wojciech. W grudniu 1948 r. aresztowany został jej mąż Jan. Osamotniona z trójką małych dzieci, chora na gruźlicę byłą zmuszona radzić sobie z zaistniałą sytuacją. Po 1956 r. mimo choroby zaangażowała się w pracę w harcerstwie. Była drużynową drużyny harcerskiej im. Bohaterów Monte Cassino. W 1967 roku wyjechała do brata do Szwajcarii, gdzie pomimo intensywnego leczenie zmarła w Sankt Gallen – 05.11.1967r. Pochowana na cmentarzu w Opolu. 

Powstańcze  biogramy: https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/teresa-czartoryska,6995.html