EDMUND WIERUSZ-KOWALSKI

Najechanie myszą na drzewo powiększy fragment lub przycisk „Ctrl” i „+”
Marcin Edmund de Schmiden Wierusz-Kowalski urodził się w Bodziejowicach 11 listopada 1839 r. Jego rodzicami byli Kazimierz i Antonina z Lochmanów. Marcin Edmund miał dziewięcioro rodzeństwa, sześciu braci i trzy siostry. W 1845 r. rodzina nabyła majątek Ojsławice który należał do nich równo 100 lat. W 1862 r., po ukończeniu Wyższej Szkoły Realnej w Kielcach, Edmund wyjechał do Warszawy, gdzie zatrzymał się u brata stryjecznego Feliksa, który był bardzo aktywnym działaczem ruchu narodowego i dzięki któremu poznał członków organizacji niepodległościowych. W mieszkaniu Feliksa odbywały się spotkania Komitetu Centralnego Narodowego oraz prowadzono tajną drukarnie. W czasie pobytu w Warszawie był świadkiem egzekucji wykonywanych przez władze carskie na polskich patriotach co miało duży wpływ na jego dalsze losy. Feliks poinformowany, że są prowadzone aresztowania na członkach Komitetu Centralnego Narodowego zmienił miejsce zamieszkania a Edmund wrócił do Ojsławic.
Po wybuchu Powstania Styczniowego, Edmund początkowo był sceptycznie nastawiony do walki, o czym pisał w brudnopisie swoich wspomnień, przytaczając klęskę Kurowskiego w Miechowie, brak wykorzystania sukcesów Langiewicza i słabe zaopatrzenie w broń oddziałów powstańczych. Na początku maja 1863 r. wyruszył jednak z domu i przyłączył się do oddziału Kazimierza Błaszczyńskiego ps. „Bończa” miał wtedy 23 lata. Po śmierci Bończy w potyczce w Górach Pińczowskich, Edmund walczył w kawalerii w oddziale Zygmunta Chmieleńskiego. Brał udział w potyczkach w Przedborzu, Oksie, Ociesękach, Strojnowie i Bodzechowie. Po tym jak pułkownik Chmieleński dostał się do niewoli w bitwie pod Bodzechowem i został rozstrzelany w Radomiu w Grudniu 1863 r. Edmund był przez miesiąc członkiem oddziału dowodzonego przez Napoleona Rzewuskiego ps. Krzywda. W czasie walk powstańczych Edmund został trzykrotnie ranny.
23 stycznia 1864 r. podczas wyjazdu po broń dla oddziału został zatrzymany przez żołnierzy rosyjskich w Rudzie Zajączkowskiej. Trafił do aresztu w Jędrzejewie gdzie został dotkliwie pobity, a później kolejno do więzienia w Kielcach, Radomiu i Pawilonu X na Cytadeli w Warszawie. Na mocy wyroku sądowego został zesłany w głąb Rosji. W trakcie drogi na zesłanie zachorował na tyfus. Edmund został osadzony w miejscowości Korsuń.
Dzięki staraniom swojej matki oraz w wyniku ogłoszonej amnestii Edmund w 1869 r. tj. po 5 latach zesłania powrócił do Ojsławic.
2 lutego 1876 r. Edmund poślubia Leokadię Katarzynę Salomeę z Kozłowskich z którą sześcioro dzieci:
1877 r. – Jakobina Zofia (po mężu Zarańska),
1878 r. – Ignacy Ludomir,
1882 r. – Feliks,
1884 r. – Karolina Wiktoria Janina,
1887 r. – Marianna,
1889 r. – Feliks Tadeusz.
W 1908 r. Edmund wraz z żoną Leokadią i córką Marią przeprowadził się do Krakowa i zamieszkał u swojej córki Karoliny.
Edmund Wierusz-Kowalski zmarł 10 kwietnia 1913 r. w Krakowie i został pochowany na cmentarzu w Dzierzgowie.
Źródło: Edmund Wierusz-Kowalski Wspomnienia moje – z roku 1863 – . Adam Malicki Edmund Kowalski h. Wieruszowa. Powstaniec z Ojsławic str. 15
Audycja radiowa z udziałem Pana Adama Malickiego pt. „Rękopis z Powsania Styczniowego” – Polskie Radio – 14.11.2018


















